Artikel
"Er is geen alternatief"
Veto: De kommissie vertrekt vanuit het principe van de Vreemdelingenwet van 1980: een streng en repressief beleid ten aanzien van asielzoekers.
Etienne Vermeersch: «Het is onmogelijk dat je advies geeft over het gebruik van dwangmaatregelen zonder je akkoord te verklaren met de algemene optiek waarin die dwangmaatregelen worden genomen. Wij hebben echter wel enkele etische eisen vooropgesteld alvorens advies te geven.»
Veto: Maar meteen kan je in het rapport lezen dat er alleen zal worden nagedacht over de uitwijzingen en niet over mogelijke alternatieven voor het huidige asielbeleid.
Vermeersch: «Het was niet de taak van een dergelijke kommissie om die problematiek in detail te onderzoeken. Je moet trouwens weten dat een senaatskommissie gedurende anderhalf jaar grondig onderzoek heeft gedaan naar allerhande aspekten van het vluchtelingenbeleid. Daar hebben alle verenigingen en partijen, gaande van binnenlandse zaken en het Kommissariaat voor de Vluchtelingen tot de ngo's, hun mening kunnen zeggen en teksten kunnen indienen. Men kan, zoals het Vlaams Blok, zeggen dat het asielbeleid niet streng genoeg is, of, zoals Ecolo, pretenderen dat het te streng is. Maar de middenmoot van het parlement ondersteunt het asielbeleid van de regering. De senaatskommissie ging ermee akkoord dat ekonomische vluchtelingen niet binnengelaten kunnen worden. De rechtsfilosofische visie van de kommissie-Vermeersch ging uit van het standpunt dat instanties zoals het Kommissariaat voor de Vluchtelingen behoorlijk werk leveren en dat hun beslissingen dan ook moeten worden uitgevoerd. Er moet immers rechtzekerheid zijn. Anders heeft het geen zin wetten te introduceren. Dan worden de gangsters koning.»
Veto: Vindt u dat het asielbeleid een menswaardig beleid is?
Vermeersch: «Grosso modo wel. Met de algemene asielpolitiek van België verklaar ik mij akkoord, maar de procedure moet sneller gebeuren. Een aantal praktische zaken, zoals het gedrag van de rijkswachters, moet verbeterd worden. Het was nuttig om eens te zeggen dat geweld gebruikt moet worden om te beteugelen en niet om te sanktioneren. Mensen die naar hier komen, verdienen in alle omstandigheden ons respekt.»
Probleem
Veto: De aanbevelingen in het rapport lijken voornamelijk technisch te zijn. België zit met een probleem en moet er van af. Werd er wel rekening mee gehouden dat het om mensen gaat?
Vermeersch: «Kijk, ook ik heb al vreemdelingen geholpen. Maar er bestaat een groot verschil tussen het persoonlijk helpen van mensen en het algemene beleid. Als men mij achteraf zou vragen of het asiel van de door mij geholpen persoon gerechtvaardigd was, dan zou ik daar niet zo zeker van zijn. De houding die je hebt ten aanzien van individuele mensen is niet noodzakelijk de houding die je hebt ten aanzien van een algemeen probleem.»
Veto: Waarom werd niet fundamenteel nagedacht over de globale asielproblematiek, bijvoorbeeld waarom de mensen vluchten?
Vermeersch: «Die reflektie werd wel gemaakt. U hebt het rapport niet goed gelezen. Ik zal het u eens voorlezen: "De kommissie wenst eraan te herinneren dat de migratie slechts een onderdeel vormt van de ongelijke verdeling van de welvaart en de politieke toestand in de arme landen. Het beleid van de regering moet erop gericht zijn de meest algemene belangen van de betrokken landen te behartigen. (...) Naast het aktieve beleid op buitenlandse politiek wenst de kommissie te onderstrepen dat de 0,7 procent-grens van het BNP nog lang niet bereikt is". In de senaat heb ik uitdrukkelijk gezegd dat als de 0,7 procent-grens niet bereikt wordt, de regering haar asielbeleid niet mag verderzetten. Bovendien moet het konsumptienivo in de rijke landen naar beneden en in de arme landen naar omhoog. Ook moet er in de arme landen meer geboorteregeling komen. Vele landen zouden al rijk geweest zijn als ze hun geboorten hadden beperkt. Ik kan er ook niets aan doen dat die misdadiger van een paus geboortebeperking blijft verbieden.»
«Het is een vergissing te denken dat je ginds iets kan verbeteren door een stroom migranten naar hier te halen. Zelfs als dat etisch verantwoord zou zijn, weten wij dat onze bevolking dat niet zal nemen. Als je die utopische politiek zou opleggen, zou dit leiden tot zware xenofobe reakties van het volk. Een groot deel van de Belgische bevolking vindt dat zij het niet voldoende goed hebben. Als het pensioen vanwege een etische standpunt gehalveerd zou worden, ten voordele van de migranten, zou dat bij de bevolking niet in goede aarde vallen. Bovendien heeft dat een ekonomische katastrofe tot gevolg. De meeste mensen zijn geen pater Damiaan. Ik trouwens ook niet.»
Veto: Spreekt hier nu niet eerder een politicus dan een ethicus?
Vermeersch: «(grimmig) Neen, neen, je hebt niet het recht je eigen ethiek aan anderen op te leggen. Je hebt het recht daarvoor te pleiten, maar je hebt niet het recht om diktator te spelen. Je kan in een demokratie niet ingaan tegen wat de mensen zelf wensen. Je kan ze wel langzamerhand voor iets warm maken, als het tenminste redelijk is.»
Benzine
Veto: U stelt voor om het konsumptienivo in het Westen te doen dalen. Zal de bevolking dit wel aanvaarden? Je kan toch niet tegen de volkswil ingaan?
Vermeersch: «Je kunt daar toch voor pleiten. Je kan bijvoorbeeld ook de prijzen voor benzine verhogen. Op die manier worden langzamerhand maatregelen genomen om minder te konsumeren.»
Veto: Vindt u het dan ook niet verantwoord om de mensen warm te maken voor een opener asielbeleid?
Vermeersch: «Neen, dat niet, dat is een foute oplossing. Dat is zelfs een immorele oplossing. Wie komt er nu immers naar hier? Diegenen die een beetje geld hebben, en niet de armsten, want die kunnen hun vliegtuigticket niet betalen. De doorsnee bevolking van de derde wereld komt niet naar hier. Een aantal van hen komt naar hier om te studeren, om hier geld te verdienen. Dat zijn de beroemde sans-papiers, de grote helden, voor wie sommigen zich zo hard inzetten, in hongerstaking gaan of kerken en kapellen gaan bezetten. Maar op die manier blijven de landen van herkomst kampen met een tekort aan artsen en ingenieurs. Dat ze in godsnaam hun eigen volk gaan helpen in plaats van hier te blijven en geld te verdienen.»
Veto: De kommissie benadrukt enerzijds haar vrijheid, maar zegt anderzijds wel dat zij niet kan ingaan tegen de gangbare mening van de bevolking en die van de parlementariërs.
Vermeersch: «Dat is evident, in een demokratie beslist de meerderheid. Je hebt natuurlijk altijd maoïsten en stalinisten die daar niet mee akkoord zullen gaan.»
Veto: Het gaat er gewoon om dat geen ander mogelijk standpunt werd overwogen. Waar zitten in die kommissie de kritische en verantwoordelijke intellektuelen? Dienden zij dan als schaamlap voor het regeringsbeleid?
Vermeersch: «(grimmig) Ik zal u een andere vraag stellen: "Waar zaten al die organisaties in de Senaat?" Ik heb toen nergens een uitgewerkte, alternatieve visie gehoord. Ze hebben nochtans de kans gehad. Zij zijn daar al heel lang mee bezig. Wij daarentegen zijn er enkel een paar maanden mee bezig geweest en wij zouden dan een alternatief moeten gevonden hebben? Volgens mij bestaat er overigens geen alternatief.»
Demagoog
Veto: Mag de universiteit zich in het debat mengen? Tegen de "publieke opinie" kan ze blijkbaar niet ingaan.
Vermeersch: «De universiteiten mogen daar wel tegen ingaan, maar mogen hun mening niet opleggen. Zij moeten vooral hun studenten stimuleren om maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen en erover na te denken. Er moet met de verschillende partijen in dit asieldebat gediskussieerd worden, zodanig dat de studenten een positie kunnen kiezen. En als er een maatschappelijk probleem is, dan mag een universiteit eens een eklatante zaak doen, zoals bijvoorbeeld een eredoktoraat verlenen aan een bijzonder figuur. Ik heb echter wel bezwaren tegen het opdringen van dogmatische stellingen. Studenten mogen zich daar niet door laten beïnvloeden. In Gent vraagt het Vak (Vluchtelingenaktiekommitee, nvdr) aan de overigens demokratisch samengestelde Raad van Bestuur om een standpunt in te nemen. Het Vak beschuldigt de Raad er achteraf van geen standpunt ingenomen te hebben, maar ze bedoelden eigenlijk: "De Raad heeft ons standpunt niet ingenomen." Volgens dezelfde lijn willen ze niet langer met mij in debat treden en noemen ze mij een demagoog. Ze vrezen voor de sereniteit van het debat als ik erbij ben. Ze weten natuurlijk dat ze het van mij niet kunnen halen. Ze kennen immers hun dossier niet. Ik ken het toevallig wel.»
Veto: Mag een academicus een visie ontwikkelen die niet strookt met de "wensen van de bevolking"?
Vermeersch: «Natuurlijk, dat is nogal evident. Dat is zijn recht en plicht.»
Veto: Waarom heeft de kommissie dan geen andere, meer fundamentele visie op het asielbeleid durven overwegen?
Vermeersch: «Omdat er geen alternatief is.»
Veto: Als volgend jaar in de haven van Antwerpen een Roemeen overlijdt in een scheepscontainer, komt de kommissie-Vermeersch dan opnieuw bijeen om te debatteren over de uitwijzingen per schip?
Vermeersch: «Ik moet toegeven dat de luchtvaartorganisaties sterk vertegenwoordigd waren. Maar de meeste vluchtelingen komen nu eenmaal met het vliegtuig. Het transport per schip of per trein is geen Belgisch, maar een Europees probleem. Afgezien daarvan hebben onze aanbevelingen betrekking op elke vorm van uitoefening van dwang.»
Bart De Schrijver