ArtikelEr zijn van die dagen waarop je alle moed in de schoenen voelt zinken; waarop je zegt: wat baat het onderzoek te doen, na te denken, argumenten te ontwikkelen, als er naderhand toch nog iets van overblijft. Zo'n gevoel overviel mij toen ik op 30 juni het standpunt van Yves Desmet las: Kindjes, waarin hij een pleidooi houdt voor terugbetaling van in-vitrofertilisatie: "als een investering in de toekomst van de sociale zekerheid".
Ik dacht dat het sinds de jaren zeventig voor alle denkende mensen duidelijk geworden was dat er één, zegge en schrijve één wereldprobleem is dat alle andere in belang ver achter zich laat omdat al die andere qua impact direct of indirect van dat ene afhankelijk zijn, namelijk de bevolkingsexplosie. En nu moet ik vaststellen dat de hoofdredacteur van een intelligente, progressieve krant pleit voor meer "kindjes" en dus over het bevolkingsvraagstuk schrijft alsof hij zopas groggy geslagen was door de lectuur van een of andere pauselijke encycliek.
Dit jaar zal een stuk oerwoud groter dan de oppervlakte van de Benelux definitief in vlammen opgaan, dit jaar zullen tientallen miljoenen mensen van honger en ontbering omkomen, zullen honderden miljoenen kinderen opgroeien zonder enige vorm van scholing, met als enige toekomst ellende, prostitutie of misdaad. Massa's hulpbronnen van energetische of materiële aard zullen dit jaar worden opgebruikt en dus aan de komende generaties ontzegd; intussen zal wereldwijd de vervuiling van de dampkring, van de zeeën en oceanen en van de bodem toenemen, zullen duizenden dier- en plantensoorten verdwijnen en komen we stapje voor stapje dichter bij de decisieve aantasting van het totale ecosysteem en dus van de zelfvernietiging van onze soort. Al deze ontwikkelingen worden rechtstreeks bepaald enerzijds door de aard van de heersende productie- en consumptieprocessen en anderzijds door het aantal mensen dat bij deze processen betrokken is. Men moet ziende blind zijn om niet te beseffen dat het aantal mensen nu reeds veel en veel te groot is en dat het probleem er dus niet in bestaat hoe er meer "kindjes" kunnen worden gemaakt, maar hoe we op een efficiënte wijze het geboortecijfer naar beneden kunnen halen.
Uiteraard ken ik de gedachtengang volgens dewelke de overbevolking een probleem van de derde wereld is, terwijl ons bevolkingsprobleem juist omgekeerd zou zijn. Wie zoiets zegt houdt er geen rekening mee dat de kinderen die in de rijke landen geboren worden jaarlijks circa twintig maal meer energie zullen verbruiken dan die van de arme landen en dat hun impact inzake uitputting van hulpbronnen, milieuvervuiling en vernietiging van ecosystemen eveneens vele malen groter zal zijn. Qua belasting van de aarde zijn wij dus heel wat meer overbevolkt dan welk ontwikkelingsland ook! Alle argumentaties betreffende detailproblemen zijn volkomen naast de kwestie wanneer de conclusies niet gezien worden in samenhang met dit megaprobleem. Ook al zou dus onze sociale zekerheid ten onder gaan door een tekort aan "kindjes", dan nog weegt dit niet op tegen de rampzalige gevolgen van "meer kindjes" voor de hele mensheid.
Maar uiteraard zal onze sociale zekerheid niet in gevaar komen door een gunstiger (lager) geboortecijfer. De welstand van een natie, en dus de grondslag waarop een behoorlijke sociale zekerheid kan worden gebouwd, hangt af van het vermogen van die natie om op zo'n wijze producten voort te brengen dat ze de uitdaging van de internationale concurrentie aankan. Om dit te realiseren is niet het aantal werknemers van belang, maar wel het niveau van de technologie en de kwalificatie van degenen die produceren. Volgens Yves Desmet is er sinds 1965 een "cumulatief tekort" opgebouwd van 270.000 geboorten. Stel dat daarvan 70.000 een job zouden hebben gevonden; is het zo voordelig uit de sociale zekerheid 200.000 werklozen meer te moeten onderhouden (en later 200.000 gepensioneerden meer)? En welke garantie hebben onze "demografen en specialisten" dat men zulke werkloosheid kan vermijden? In plaats van te treuren over ontbrekende kindjes moet men er in de eerste plaats voor zorgen dat de kindjes die wel geboren worden dankzij een goede opleiding en een welvarende economie op zinvolle wijze aan het welzijn van de hele maatschappij zullen kunnen meewerken. Als voldoende geproduceerd wordt om het welzijn van de natie op peil te houden is het basisprobleem opgelost; dat sluit niet uit dat ons huidig systeem van herverdeling - en dus ook de wijze waarop de inkomsten van de sociale zekerheid tot stand komen - moet worden veranderd, maar de noodzaak daartoe zal zich sowieso opdringen ingevolge de toenemende robotisering en informatisering.
De vraag of IVF-behandelingen moeten worden terugbetaald door de ziekteverzekering mag zeker niet vanuit een demografisch oogpunt worden gezien: de essentiële factoren die in deze discussie moeten worden afgewogen zijn: het leed van de betrokken mensen, de mate waarin IVF een optimaal antwoord biedt op hun probleem en de belasting die deze oplossing betekent voor de ziekteverzekering.