Artikel
'Hij zal mijn vertrouwen nooit beschamen'
Etienne Vermeersch
'Er zijn dingen die hij alleen mij toevertrouwt'
Tom Schoepen
TOM SCHOEPEN:
"Op een dag in het najaar van 1994 sprak Etienne Vermeersch in een volgepakt auditorium E vol begeestering over Plato en schoonheid, toen hij de vraag stelde: 'Zouden er objectieve criteria voor schoonheid bestaan?' Hij gaf als voorbeeld : 'Stel dat je verbannen wordt naar een onbewoond eiland en je moet kiezen. Wat neem je mee: de cantate 'Ich hab' genug' van Bach of 'Ik zie zo geren mijn duivenkot'?' De meeste studenten zaten te gniffelen, maar ik zakte door mijn stoel. Na de les onderschepte ik hem en zei: 'Professor, ik voel mij een beetje verontwaardigd.' 'Waaròm?, vroeg hij.' 'Over de manier waarop u bent omgegaan met dat nummer van mijn vader, Bobbejaan Schoepen.' 'Is dat uw vàder!?', zei hij met luide stem. Hij was compleet uit het lood geslagen. 'Ooh! Normaal neem ik andere voorbeelden, mijn excuses!'
De mensen die reeds jaren op het secretariaat van de filosofie en moraalwetenschap werkten, zeiden mij achterhaf dat ze hem nog nooit zo ongemakkelijk, zelfs behoorlijk aangeslagen hebben zien binnen komen.
"Achteraf bekeken was het een scharniermoment. Omdat het een ijsbreker was. Want als je in je eerste kandidatuur zit, kijk je toch op naar je proffen. Zeker naar Etienne Vermeersch, met zijn ontzaglijke kennis en retorische kracht. Maar mijn vader was nog veel bekender, dus idolatrie en adoratie, alles wat rond personencultus draait, dat kan ik relativeren. Hij moet toen toch gevoeld hebben: 'Er zit iets in die kerel.'"
"Een tijdje later wilde ik twee maanden naar mijn vriendin in Senegal, ze was daar voor vier maanden om haar thesis te maken. Ik had daar wat geld voor nodig, en stelde Etienne Vermeersch voor om zijn cursus te illustreren. Ik heb toen een tijdsbalk gemaakt met daarop alle namen van de filosofen in zijn cursus. Hij gaf zijn zegen, ik liet de tijdsbalk drukken en verkocht hem voor 80 frank per stuk. Iedereen wou een exemplaar. Mijn vlucht was betaald.
"Op een bepaald moment is Tom begonnen met zijn tijdsbalk. Een enorm project, waarbij hij op een immense plaat de evolutie van de geschiedenis toonde in allerlei takken: de wetenschappen, de kunst... Hij ging toen voortdurend bij verschillende proffen toetsen of hij juist bezig was en klopte in die tijd ook vaak bij mij aan. Hij was altijd welkom, want ik had veel waardering voor dat project. Langzamerhand is daar een soort vertrouwelijkheid ontstaan, zelfs een vriendschap.
Etienne Vermeersch
"Een jaar later kwam ik op het idee om ook de menselijke evolutie, kennis en cultuur in zo'n balk te gieten. Vier jaar heb ik me erin vastgebeten. Het resultaat was een muurvullende poster in vierkleurendruk. Door dat project groeiden we naar elkaar toe. De tijdsband werd onze band. Sindsdien weten we dat de tijd die we met elkaar spenderen geen verloren tijd is. "Ik zat intussen ook bij SKEPP, de Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale, waarvan Etienne stichtend lid is. Zo leerden we elkaar almaar beter kennen.
Etienne begon plots Le Temps des cerises te zingen. Mijn vader viel in, zingend en met mondharmonica. Prachtig. Uiteindelijk heb ik Geike Arnaert gevraagd om dat duet met mijn vader te doen. Maar Etienne Vermeersch lag aan de basis van het idee.
Tom Schoepen
"In 2002 kocht ik, in samenspraak met hem, zijn domeinnaam en begon ik zijn website te maken. Door de zeer gestructureerde antwoorden die hij gaf op mijn vragen, werd ik intellectueel verder gevormd en groeide er een loyaliteit. "Op een van die SKEPP-vergaderingen, ik denk zomer 2002, zaten we aan een lange tafel in de tuin van de vader van onze toenmalige voorzitter Jef Cornelis, een flamboyante man uit het Antwerpse kunstmilieu. Hij liep altijd in bloot bovenlijf rond. Plots stond hij achter Vermeersch, greep hem bij zijn schouders en zei: 'Etienne, gij gaat voor ons eens een lieke zingen hé?' En hij gaf hem een nepmicrofoon. Wij zaten in spanning toe te kijken hoe Etienne zou reageren, maar die trok zich er niks van aan, stond op en begon te zingen: 'Quand nous chanterons le Temps des cerises, et gai rossignol et merle moqueur...' Iedereen werd stil. Het was een ongelooflijk moment.
"Het jaar nadien vergaderden we met SKEPP in Bobbejaanland. Ik had een ontmoeting geregeld met mijn vader. Al snel raakte hij aan de praat met Etienne. Toen ze het op een gegeven moment over muziek hadden, begon Etienne op mijn vraag dat lied van die SKEPP-vergadering weer te zingen. Mijn vader viel in, tot mijn stomme verbazing, zingend en met mondharmonica. Prachtig. Hij kende dat nog uit zijn jeugdjaren. Zo ontstond ook het idee om dat nummer in te blikken voor de cd die we toen aan het opnemen waren. Uiteindelijk heb ik Geike Arnaert gevraagd om dat duet met mijn vader te doen. Maar Etienne lag aan de basis van het idee.
We gaan op gelijke voet met elkaar om. Ik kan hem vragen wat ik wil, zonder dat hij zich gebruuskeerd voelt. We staan als echte vrijdenkers tegenover elkaar, ongeremd.
Tom Schoepen
"Ik heb hem lang een mentor genoemd, maar ik weet niet of dat nog kan. Onze vriendschap is te ver geëvolueerd. We gaan op gelijke voet met elkaar om. Ik kan hem vragen wat ik wil, zonder dat hij zich gebruuskeerd voelt. We staan als echte vrijdenkers tegenover elkaar, ongeremd.
"Hij heeft ooit aan tafel met vrienden gezegd: 'Er is niemand die zoveel voor mij gedaan heeft als Tom.' Er zijn zaken die hij mij toevertrouwt en niemand anders, omdat hij weet dat ik daar heel integer mee omga. Ik ken Etienne op een andere manier. Voor mij is hij helemaal niet de rationele doordrammer. Er zit een enorm zachte kant aan hem. Het klinkt misschien overdreven emotioneel, maar toen Toon Hermans stierf, heb ik drie dagen geweend. Toen mijn vader stierf, heb ik ook drie dagen geweend, en wanneer Etienne zal sterven, zal ik ook drie dagen wenen."
ETIENNE VERMEERSCH:
"Onze band is ontstaan na een lezing van mij in Gent. Tom voelde zich door een opmerking over een lied van zijn vader tekortgedaan en vroeg om uitleg. Ik vond het heel sympathiek dat hij dat kwam zeggen. Ik heb hem dan uitgelegd dat iedereen die binnen zijn eigen genre zijn vak op een behoorlijke manier uitoefent, waardevol is.
Zo vind ik de man die onze vloer gelegd heeft waardevoller dan bepaalde professoren. Want die man kende zijn vak, terwijl dat van bepaalde professoren niet kan worden gezegd. Maar als je verschillende types van kunst met elkaar vergelijkt, denk ik wel dat er criteria zijn om een hogere of lagere waardering te staven. 'Maar dat neemt niet weg,' zo zei ik, 'dat ik Bobbejaan Schoepen in zijn genre een heel waardevolle man vind.'
"Van toen af aan kwam hij al eens vaker iets vragen.
Het boek dat ik publiceerde met Dirk Verhofstadt. Veel van het materiaal dat ik daar ter sprake bracht was gebaseerd op zaken die ik eerder al besproken had met Tom.
Etienne Vermeersch
"Op een bepaald moment is hij begonnen met zijn tijdsbalk. Een enorm project, waarbij hij op een immense plaat de evolutie van de geschiedenis toonde in allerlei takken: de wetenschappen, de kunst... Hij ging toen voortdurend bij verschillende proffen toetsen of hij juist bezig was en klopte in die tijd ook vaak bij mij aan. Hij was altijd welkom, want ik had veel waardering voor dat project. Langzamerhand is daar een soort vertrouwelijkheid ontstaan, zelfs een vriendschap.
"Op een dag stelde hij voor om een website voor me te maken, later ook een facebookpagina. Tom fungeert altijd als tussenpersoon. En ook een beetje als scherm. De onnozele reacties houdt hij tegen. Maar als er zinnige vragen gesteld worden, dan vraagt hij me ook om een antwoord. Waardoor ik soms verplicht word om me te verdiepen in onderwerpen waar ik aanvankelijk niet veel van afweet: de geschiedenis van de slavernij, bijvoorbeeld. Ik ben iemand die niet gemakkelijk zelf in gang schiet. Ik moet gevraagd worden. Idem bij het boek dat ik publiceerde met Dirk Verhofstadt. Hij stelde 110 vragen en daar kon ik mee aan de slag. Veel van het materiaal dat ik daar ter sprake bracht was gebaseerd op zaken die ik eerder al besproken had met Tom.
"Op een dag stelde Tom voor om een website voor me te maken, later ook een facebook-pagina. Tom fungeert altijd als tussenpersoon. En ook een beetje als scherm. De onnozele reacties houdt hij tegen. Maar als er zinnige vragen gesteld worden, dan vraagt hij me ook om een antwoord. Waardoor ik soms verplicht word om me te verdiepen in onderwerpen waar ik aanvankelijk niet veel van afweet: de geschiedenis van de slavernij, bijvoorbeeld."
Etienne Vermeersch
"Aanvankelijk was ik de prof en hij de student. Ik ben nooit een groot voorstander geweest van gezagsverschillen. Voor mij telt gezag eigenlijk niet, tenzij het gebaseerd is op kennis of bekwaamheid. Op die manier is er tussen ons geen autoriteitsrelatie, behalve dat ik natuurlijk over veel zaken meer gestudeerd heb dan hij. Daardoor heeft hij allerlei vragen voor mij. Maar voor het overige hebben wij een volkomen egalitaire relatie. En ook een relatie van wederzijds vertrouwen.
'Tom is fundamenteel eerlijk met zichzelf. Als hij een probleem heeft, tracht hij het niet te ontlopen. Hij is ook zeer loyaal. Als je hem in vertrouwen neemt, wordt dat vertrouwen niet beschaamd. Dat is heel belangrijk. Ik waardeer ook zijn doorzettingsvermogen. Ik ben hem dankbaar voor alles wat hij voor mij gedaan heeft. Zonder hem zou ik geen site gehad hebben - ik ben daar veel te lui voor. Ook wat hij voor zijn vader gedaan heeft, dat archief uitgebouwd, heeft mij diep getroffen.
"Is Tom mijn persoonlijke archivaris? Eigenlijk wel. Ik denk dat hij aanvankelijk iets van mij wou leren. Maar al vlug ging het verder. Doordat hij op het internet mijn go-between is, heeft hij een goede kijk op waar ik allemaal mee bezig ben en wat ik allemaal ken. Maar tegelijk heeft hij al die info ook in zich opgenomen."
Etienne Vermeersch
"We waren eens uitgenodigd met SKEPP in Bobbejaanland. Ik heb toen op een van die attracties gezeten waar je door de lucht gezwierd wordt. Ik wou dat eens meemaken. Een formidabele sensatie. Na een tijdje te hebben rondgewandeld, hadden we een ontmoeting met Bobbejaan Schoepen zelf. Eerst praatten we een beetje en toen begon ik ineens te zingen, door een voorzetje van Tom: 'Quand nous en serons au temps des cerises...' We wisselden elkaar af, spontaan. Een plezante ervaring. En toen zei Tom : 'Waarom nemen we dat nummer niet op?' Ik zei : 'Neen, ik doe dat niet. Mijn stem is onvoldoende geoefend." Hij heeft het uiteindelijk opgenomen met Geike Arnaert. Heb je dat clipje ooit gezien? Heel mooi, hoor."
"Is Tom mijn persoonlijke archivaris? Eigenlijk wel. Ik denk dat hij aanvankelijk iets van mij wou leren. Maar al vlug ging het verder. Doordat hij op het internet mijn go-between is, heeft hij een goede kijk op waar ik allemaal mee bezig ben en wat ik allemaal ken. Maar tegelijk heeft hij al die info ook in zich opgenomen. Hij weet meer over mij dan ikzelf (lacht). Hij heeft lessen, lezingen en debatten van me opgenomen die hij ooit op cd zou willen uitgeven. Dat moet ik nog eens goed bekijken. Ik vind mezelf niet interessant genoeg om alles wat ik ooit gezegd heb te gaan verkopen. Eigenlijk heb ik liever dat alleen die dingen blijven bestaan waar ik volledig achter sta. Wie weet wat ik in die lessen allemaal heb uitgekraamd!" (lacht) **
De Morgen 12 mei 2012
Editie: DMuze
Auteur: KURT VANDEMAELE
---------
Update 22 juli 2023:
**Enkele jaren later zijn Vermeersch en Schoepen tot een overeenkomst gekomen dat de colleges, lezingen en debatten van Prof. Etienne Vermeersch exclusief door Tom Schoepen, producent en eigenaar van deze masteropnames, mogen worden uitgebracht. Die overeenkomst werd ook contractueel vastgelegd, begeleid door advocaat Didier Deneuter.
Wie en wat?
ETIENNE VERMEERSCH (1934-2019): geboren in Sint-Michiels. Woonde in Wetteren met echtgenote Josiane Van Droogenbroeck
- Studie wiskunde (tot intreding Jezuïetenorde), klassieke filologie (Grieks-Latijn), en wijsbegeerte.
- Gepromoveerd in 1965 aan de Rijksuniversiteit Gent.
- 1967: benoemd tot hoogleraar wijsbegeerte aan de Rijksuniversiteit Gent.
- 1990: Mede-oprichter SKEPP.
- 1993-1997: vicerector, later ere-vicerector Universiteit Gent.
- 2008: Door honderd prominente Vlamingen verkozen tot 'de meest invloedrijke intellectueel van Vlaanderen'.
- Publiceerde honderden artikels, opiniestukken en boeken: zie www.etiennevermeersch.be
Vermeersch was onder meer lid van de Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid, van de Raad van Bestuur van het Vlaams Interuniversitair Instituut voor Biotechnologie, van de Milieu- en Natuurraad in Vlaanderen, en van de Federale Raad voor Wetenschapsbeleid. Hij was ook voorzitter van het Raadgevend Comité voor Bio-ethiek, waarin hij een belangrijke rol speelde voor de legalisering van de Belgische euthanasiewet. De wet Medisch Begeleide Voortplanting, de wet op het wetenschappelijk onderzoek, zelfs de transgenderwet zouden niet zijn wat ze nu zijn zonder de input van Vermeersch. Het wettelijk toelaten van therapeutisch kloneren, wat aanleiding gaf tot zwaar beladen discussies in de schoot van de Senaat, haalde het met dank aan zijn ethische overwegingen.
TOM SCHOEPEN (1970-): geboren in Ukkel, groeide op in Bobbejaanland.
- Grafische vormgever en Lithograaf, HORITO Turnhout.
- MA in spe in de Moraalwetenschap, Universiteit Gent.
- Auteur en uitgever: 'Tijdsbalk van de menselijke evolutie, kennis en cultuur' (2001): www.tijdsbalk.com
- Bestuurslid SKEPP (1998-2016): Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale
- Oprichter en hoofdredacteur (2000-2010 + 2013) van het van het skeptisch tijdschrift "Wonder en is gheen Wonder."
- Archivaris Bobbejaan Schoepen (2005 - heden). Dir. en producer Bobbejaan Records BV (2013 - heden): o.a. Boek BOBBEJAAN (met Stephan Vanfleteren) ; Documentaire BOBBEJAAN (met regisseur Benny Vandendriessche).
- Oprichter met Vermeersch - alsook administrator/beheerder - van de officiële websites: www.etiennevermeersch.be (2002 -), www.facebook.com/etiennevermeersch (2008 -), en www.youtube.com/@EtienneVermeerschOfficieel (2011 -).
----------------------
Huidige redactieleden websites: Tom Schoepen, Johan Braeckman, Dries van Giel, Michel D'havé, Jan Roos, Wouter Vanden Hove, en Josiane Van Droogenbroeck (weduwe Etienne Vermeersch).