Wanneer je een fenomeen kunt verklaren door de werking van drie krachten, is het niet nuttig er ook nog een vierde (overbodige) kracht bij te veronderstellen. 

Het scheermes van Ockham is een vuistregel die zegt: "je moet het aantal zijnden niet groter maken dan nodig" ("entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem"). Bijvoorbeeld wanneer je een fenomeen kunt verklaren door de werking van drie krachten, is het niet nuttig er ook nog een vierde bij te veronderstellen. Kortom de meest eenvoudige verklaring is meestal de beste. Soms kan dat eens anders uitvallen, maar dan merk je dat wel bij verder onderzoek.

Zonder te willen in twijfel trekken dat het nuttig kan zijn zich voor te stellen hoe een heelal er zou uitzien zonder de tweede hoofdwet van de thermodynamica en uiteraard zonder het belang te betwisten van een zo goed mogelijke definitie van de begrippen die in de fysica gebruikt worden, moet men toch de volgende bedenkingen maken over fysische theorieën.

 'Eén van de bepalingen in het wetsontwerp-Colla is een aanval op het wezenlijkste dat ons nog van de Verlichting rest'.

Begin november publiceerden negentien wetenschappers en wijsgeren een kritiek op het wetsontwerp inzake de alternatieve geneeswijzen van minister van Volksgezondheid Marcel Colla. Op 19 november werd dit stuk in De Morgen aangevallen door Serge Gutwirth (G) en Koen Raes (R). Dit artikel kan ik niet zomaar laten voorbijgaan. Meerdere mensen van de "negentien" ken ik persoonlijk en ik weet goed dat hun wetenschap hen nooit belet heeft zich in het maatschappelijk gebeuren te engageren. Dat men zulke mensen meent te moeten herinneren aan Hiroshima en "dokter" Mengele, gaat mij te ver. Verder heeft men het over positivistische zelfgenoegzaamheid en over het aanmatigende beeld van de wetenschap, daar waar de "negentien" duidelijk stellen: "Wetenschap is een proces van vallen en opstaan, waarbij dwalingen en misleidingen uiteraard voorkomen. Geen enkele instelling of groep van geleerden heeft daarbij de waarheid in pacht". Wie enige notie heeft van wetenschapsgeschiedenis beseft dat wetenschappers individueel of in groepsverband door allerlei factoren worden beïnvloed, maar ook dat een groeiende consensus van specialisten op lange termijn het belangrijkste criterium van betrouwbaarheid is dat deze wereld kent. De simplificerende uitspraken van G en R kunnen daar niets aan veranderen; maar over al die zaken gaat het hier niet.

The number of fatal accidents to and from Lourdes in France is higher than the 67 so-called miracles, which in 2005 are only recognized by the Vatican.

Etienne Vermeersch

THE LOURDES EFFECT 

The skeptical interpretation of The Lourdes Effect concept was first elaborated upon by the Belgian philosopher of science and skeptic Etienne Vermeersch (1934-2019). Vermeersch uses the term in an ironic way to refer - apparently paradoxically - to a non-existent effect, namely the paranormal or miraculous as a supposed supernatural effect for which there is in fact just as much a naturalistic explanation (see also Ockham's razor). There are no clear concepts, verifiable observations and conclusive evidence in stories that suffer from what Vermeersch calls The Lourdes Effect. With the term he points to the problem of verification and falsification of so-called miracles of Lourdes, as well as the tendency of the believer to immunize himself by making vague or ambiguous and thus unverifiable claims before objective researchers: the existing testimonies about alleged miracles are often accompanied by vague observations or unverifiable personal anecdotes that are not based on scientific evidence.

Since the late 1960s, Vermeersch has profiled himself as a skeptic, both in the media and at the universities, where he lectures or debates the subject. He describes this as follows: 'Finally, it is worth noting that one can question strange stories characterized by what I like to call The Lourdes Effect...No one has ever gone to Lourdes without an arm and returned with an arm. The Lourdes Effect is that some 'forces' seem to have a kind of reluctance to manifest themselves in a completely unambiguous way. If the miraculous power of Lourdes really exists, there is no reason to think that it would be more difficult for Mary or for God to mend a severed arm than to heal a (hysterical?) paralysis or blindness. Also the observations and photos of eg. the "Loch Ness Monster", the "Abominable Snowman" (Yeti), and UFOs seem to lose fidelity and sharpness to a similar effect.'

Skeptics also link the concept to the selective critical thinking of some believers, better known as cherry picking : the 'hits' are remembered the 'misses' are ignored. Vermeersch noted, for example, that the number of fatal accidents to and from Lourdes in France is higher than the 67 so-called miracles, which in 2005 are only recognized by the Vatican. The criticism of the (alleged) miracles of Lourdes is probably as old as the pilgrimages themselves, but the critical angle has never been brought forward in such a systematic way as by Vermeersch.

A very early example of what Etienne Vermeersch will later define and elaborate can be found in Le Jardin d'Epicure by the French writer and Nobel laureate Anatole France (1894), albeit not yet under the term Lourdes Effect: All those canes, braces and crutches, and not a single glass eye, wooden leg, or toupee! A critical elaboration of the Lourdes argument can be found in the work 'Soul Searching' (US edition: 'Leaps of Faith') by the renowned psychologist Nicholas Humphrey from 1995. Humphrey calls it the Argument from Unwarranted Design and applies it mainly to the vague claims from parapsychology and Intelligent Design. The world-renowned skeptic and magician James Randi uses the term Lourdes Effect in the wake of and in the same sense as Etienne Vermeersch, as does Belgian columnist Hugo Camps.

HET LOURDES-EFFECT

De term Lourdes-effect (in een sceptische context) is bedacht door de Belgische wetenschapsfilosoof en scepticus Etienne Vermeersch. Het Lourdes-effect bestaat hierin dat sommige 'krachten' een soort huiver schijnen te hebben om zich op een volstrekt ondubbelzinnige manier te manifesteren. Wanneer de miraculeuze kracht van Lourdes echt bestaat dan is er geen enkele reden om te denken dat het voor de Heilige Maagd of voor God moeilijker zou zijn een afgerukte arm te herstellen dan een (hysterische?) verlamming of blindheid te genezen. Ook de waarnemingen en foto's van bijvoorbeeld het Monster van Loch Ness, UFO's en de Afschuwelijke Sneeuwman (Yeti) lijken door een vergelijkbaar effect aan betrouwbaarheid en scherpte in te boeten. 

Vermeersch gebruikt deze term om de selectieve, ontransparante en onkritische benadering van miracelen te doorprikken.

Sceptici zoals Vermeersch wijzen er ook op dat het aantal dodelijke ongevallen die zich voordoen op de weg van en naar Lourdes aanzienlijk hoger ligt dan de 67 vermeende wonderen door gebedsgenezing die in 2005 door het Vaticaan erkend werden.